Psikoloji Tarihine Öncülük Etmiş Kadınlar

Psikoloji denilince birçoğumuzun aklına  "W.Hund, John Dewey, Sigmund Freud, İvan Pavlov, Maslow" gibi önemli bilim insanları gelir. Peki ya hiç düşündünüz mü kadınların psikoloji biliminde rolü var mıdır? 

İçinde yaşadığımız bu dünyayı anlamamızı sağlayan ve yaşam kolaylığı sağlayan psikoloji biliminin, doğuşundan bu yana yalnızca erkeklerin nazarında geliştiği düşünülüyor. Bunun sebebi ise  kadınlara yönelik ön yargılardır. Bu ön yargılar kadın bilim insanlarının alana katılımını engellemiştir. Bu durum psikoloji bilimindeki çeşitli yaklaşımların temsilcilerinin erkek olmasına yol açmıştır. İnsanlık tarihi başladığından beri "kadın" ve "bilim" sözcükleri bir arada kullanıldığında hep yadırganmıştır. 

Biraz daha incelediğimizde kadınlarımız hiçbir alanda yeterli görülmemiştir. Erkeklerin lehine olan cinsiyetçilik ve sosyal yapıya rağmen psikoloji bilimi hâlâ çalışmalarına devam eden, pes etmeyen, çabalayan kadınlarımız da vardır. Şu an dahi adlarını unutturmayan ve kendilerinden söz ettiren  bu kadınlarımızdan bazılarının hayatlarından ve bu alana katkılarından bahsetmek onları bir kez daha anmış olmak istiyorum. 

1-KAREN HORNEY 

   Karen Danielsen Horney, 16 Eylül 1885'te Almanya'da dünyaya gelmiştir. Babası dini inancına bağlı ve erkeklerin üstünlüğüne inanan bir gemi kaptanıydı. Annesi ise babasının aksine özgür düşünceli bir kadındı. Karen Horney, henüz 16 yaşında iken babası onun evde oturmasını, ev işlerini yapmasını isteyen biriydi. Babasına rağmen annesinin de desteğiyle liseye başlamıştı. 1906 yılında tıp eğitimi alan sayılı kadınlardan biri olmuştu. O dönemde kadınları öğrenci olarak kabul eden üniversitelerden biri olan Freiburg Üniversitesi'nde eğitim almaya başlamıştı. Bu o döneme göre mucizevi bir şeydi. 

5  yıl boyunca psikanaliz eğitimi almış ve kendisi de bu eğitimin parçası olmuştur. Bu deneyimlerinin kendi psikolojik sorunlarını çözmede yetersiz kaldığını görüp ciddi bir depresyon süreci yaşamıştır. İlerleyen zamanlarda görüşleri Sigmund Freud'un görüşlerinden ayrılmaya başlamıştır. Horney, kadın ve erkek arasında farkların sebebini yaratılıştan değil de kültürel etmenlerden olduğu görüşünü dile getirmiştir. 1939 yılında yayınladığı Psikanalizde Yeni Yollar adlı kitabında karşıt görüşlerini dile getirmiş ve New York Psikanaliz Enstitüsü üyeleri ile anlaşmazlıklar yaşamıştır. Buradan atıldıktan sonra Karen Honey, Psikanaliz Enstitüsünü kurmuştur. 1950'de kuramının son halini Nevrozlar ve İnsan Gelişimi isimli eserde yayımlamıştır. Bu eserde nevrozun oluşumuna (NEVROZ;kişinin nedenini bilmediği ya da az  çok bildiği iç çatışmalar ile topluma hayatına uyum sağlamak için verdiği çabalardan kaynaklanan davranış bozukluğudur) ve sağaltımına ilişkin yaratıcı ve özgün kuram niteliğindendir. Horney, 4 Aralık 1952'de New York'ta kansere yakalanarak hayatını kaybetmiş.

2-ANNA FREUD 

Anna Freud fotoğrafı

Anna Freud 3 Aralık 1895'te Viyana'da doğmuştur. Babası "psikanalizin babası" olarakta bilinen Sigmund Freud ve annesi Martha Bernay'dır. Anna Freud, depresyondan ve depresyona bağlı kronik yeme bozuklukları yüzünden sağlık çiftliklerine gönderilmiştir. Babası ona oldukça düşkündür ve yakın ilişkileri vardır. Anna, okula gidiyor olmasına karşın eğitiminin çoğunu babasından alıyordu. Eğitimini tamamladıktan sonra eski okulu Cottage Lyceum'da ders vermeye başlamıştır.

Anna Freud, psikoloji bilimindeki "ego" işlevini tanımlamış ve çocuk psikanalizine öncülük etmiş Avusturya'lı bir kadın psikologtur. Onu çocuk psikolojine çeken etmen çocuklarla iç içe olması ve eğitmen oluşundandır. Çocukların yetişkinlere kıyasla daha farklı bir psikolojik tedaviye ihtiyaç duyduğunu keşfetmiş ve bağlanmada ki erken bozuklukların daha sonraki sorunların gelişiminde etkili olabileceğini savunmuştur. Ego ve Savunma Mekanizmaları adlı yayını, ergen psikolojisi gelişime katkı sağlayan oldukça önemli çalışması olarak kabul edilmiştir. Hayatının son yıllarını psikanalizin yararlı ve sosyal uygulamalarının çocukların tedavisinde geliştirerek geçirmiştir. Londra' da 9 Ekim 1982'de yaşamı sona ermiştir.

     

3-MELANIE KLEIN 

Melanıe Kleın fotoğrafı

Melanıe Kleın, 1882 yılında Viyana'da doğmuştur. Kleın, babasını örnek alarak doktor olmak istemiştir. Budapeşte'ye taşınınca psikanalize ilgi duymuştur. Sigmund Freud'un izinden gitmiş ve görüşlerine katılmıştır. Sandor Frenzci ile tanışmış ve bu onun için dönüm noktası olmuştur. Tanıştıktan sonra çocuk psikanalizine yönelip bunun üzerine yoğunlaşmıştır. Çocuk Psikanalizine dair ilk çalışması "Bir Çocuğun Gelişimi" dir. Bebeklik dönemini önemli görmesi, çocukları anlamaya yönelik oyunları, psikoloji bilimine önemli katkılarda bulunmasını sağlamıştır. İsminin ve ekolünün yaygınlaşıp yayılmasıyla sadece psikoloji alanında değil başka bilim dallarına da katkıları bulunmuştur. 

     

 4-MARY AİNSWORTH 

Mary Ainsworth fotoğrafı

Mary Ainsworth, Ohio'da dünyaya gelmiştir. Annesi ve babası eğitim görmüş kişilerdir bu nedenle eğitime de çok büyük önem veren kimseler olmuştur. Ainsworth, okumaya ve psikoloji derecesi almaya son derece istekliydi. 1929'da Toronto Üniversitesi'ne kaydolmuş orada lisans, yüksek lisans ve doktora derecesini almıştır. 1938'de ise üniversitede ders vermeye başlamıştır.

Araştırmalarında John Bowlby ile bir çalışmasında ortaya Bağlanma Teorisi'ni çıkartmışlardır. Bu teoride anne ve çocuk bağındaki iletişimin çocuğun gelişimi üzerinde ne gibi etkileri olabileceğini incelemişlerdir. Buldukları sonuçlar doğrultusunda ulaştıkları bulgular, anne ve çocuk arasında bir bağın koptuğunda çocuğun gelişimi üzerinde zorluklar çekmesi anlamında risk altında olduğunu ortaya koymuşlardır.

       

Ainsworth, Sylvia Bell ile beraber Garip Durum Testi olarak adlandırdıkları bir teknik geliştirmiştir. Bu test çocuk, anne veya ona bakan kimse arasındaki bağlanma şeklini incelemek için kullanılmıştır. Bu yönteme çok saygı duyulur ve prosedürün değişimleri bugün hala psikiyatri ve psikoloji klinik dünyasında kullanılan bir teknik olmuştur. Mary Ainsworth, 1999'un 21 Mart'ı ABD'de hayatını kaybetmiştir.

 5-MARY WHITON CALKINS

Mary Whıton Calkıns fotoğrafı

Mary Whıton Calkıns, 30 Mart 1863 tarihinde Hartford'da doğmuştur. Kendisi Amerikalı filozof ve psikologtur. Smith Collage 'den klasik felsefeye yoğunlaşarak mezun olmuştur. Hayatı boyunca hem psikoloji üzerine hem de felsefe üzerine yazılar yazıp yayımlamıştır. Kalıcı Felesefenin Sorunları ve İyi Adam İyi felsefi görüşlerini dile getirdiği yayınlarıdır. Çalışmalarında iki kavram üzerinde yoğunlaşmıştır "hafıza" ve "öz". 

   
1905 yılında  Amerikan Psikologlar Birliği' nin başkanlığına seçilip daha sonra Amerikan Felsefe Birliği'ne de başkan olarak seçilmiştir. Amerikan psikologlar birliğinin ilk kadın başkanı olmakla beraber bu alanda yaptığı önemli çalışmaları ve başarıları ile tanınmaktadır. 1929 'da ise kansere yakalanıp hayata veda etmiştir.

6-MARGARET FLOY WASHBURN  

Margaret Flow Washburn fotoğrafı

Margaret Floy Washburn, 25 temmuz 1871'de New York'ta doğmuştur. Hayvan davranışları ve motor gelişimi üzerine geniş araştırmalar yapan bir psikologdur. Psikoloji alanında doktora unvanı kazanan ilk kadındır. 16 yaşında üniversiteye başlamış ve kısa zaman da Vassar College' daki Kappa Alpha Theata Sorority' nin bir üyesi olmuştur. 1893'te yüksek lisansını almış ve bir yıl sonra bu alanda doktora yapan ilk kadın olmuştur. Psikoloji alanına giren ilk kadınlardan olan Margaret, kadınların bu alanda sadece ilham kaynağı değil de önemli katkıları olabileceğinin bir kanıtı olmuştur. 

Hayvan davranışı üzerine yazdığı 1908 kitabı The Animal Mind'de hayvanların zihinsel durumlarının davranışları ile birlikte çalışılması gerektiğini anlatmıştır. Ayrıca Hareketi ve Zihinsel İmgeleme kitabı, zihinsel süreçlerle motor beceriler arasında korelasyonla psikoloji ile ilgili teorisinden bahsetmiştir. Araştırma Konseyi ve Ulusal Bilimler Akademisi ne seçilen ikinci kadındır. Ocak 1939'da hayata veda etmiştir.

7-CHRİSTİNE LADD-FRANKLİN  

Christine Ladd-Franklin fotoğrafı

Christine Ladd-Franklin, 1 Aralık 1847'de Amerika'da doğmuştur. Psikolog, mantıkçı ve matematikçiydi. John Hopkins Üniversitesi'nde psikoloji doktorasını geç tamamlamış, ancak 40 sene sonra kadınlara doktora unvanı verilmesi uygun görülerek kendisine doktor unvanı verilmiştir. Yaptığı çalışmaları sonucunda renkleri görme ile ilgili çok ilgi gören bir evrensel kuram geliştirmiştir. 5 Mart 1930'da hayata veda etmiştir.

8-MAMİE PHİPPS CLARK  

Mamie Phipps Clark fotoğrafı

Mamie Phipps Clark, 18 Nisan 1917'de ABD' de doğmuştur. Çalışmalarını kocası Kenneth Clark ile birlikte yürütmüştür. Eğitimini Columbia Üniversitesi 'nde görmüştür. Siyahi okul öncesi çocuklarda öz bilincin geliştirilmesine odaklanan bir psikologtur. Çocuğun ten renginin büyürken ırksal farklılıkları algılamasını ve geleceğini nasıl etkilediğine yönelik öncü çalışmalar yapmıştır.

9-LETA STETTER HOLLİNGWORTH  

Leta Stetter Hollingworth fotoğrafı

Leta Stetter Hollingworth, 25 Mayıs 1886'da ABD'de dünyaya gelmiştir. Zeka testleri ve üstün yetenekli çocuklar üzerindeki çalışmalarıyla tanınmış öncü bir psikologtur. Kadınlarla ilgili konulara odaklanan ve çalışmalar yapıp kadınlara yönelen ilk psikologlardandır. Kadınların regl dönemlerinde yeteneklerinin düştüğüne dair 1900'lerde popüler olan bir tezi çürütecek veriler toplamıştır. 27 Kasım 1939'da  New York'ta hayata veda etmiştir.

Tabi ki Türkiye'den de öncü olan kadınımız vardır. Bu alana öncülük eden tek Türk kadınımızdır. Ondan sonra bir sürü Türk araştırmacımız olmuştur. Her ne kadar eğitimini yurt dışında alsa da ülkemize gurur kaynağı olmuştur. Gelelim işte o kadınımıza ve hayatına...

        

10-ÇİĞDEM KAĞITÇIBAŞI  

Çiğdem Kağıtçıbaşı fotoğrafı

Çiğdem Kağıtçıbaşı, 1940 yılında İstanbul'da doğmuştur. Lise eğitimini İstanbul'da Amerikan Kız Kolejinde görmüştür. California Üniversitesi'nde yaptığı "Sosyal Psikoloji" alanında doktora çalışmasıyla eğitimini tamamlamıştır. Kariyer hayatını, 1993'de  "Uluslararası Psikolojinin Gelişimine Üstün Katkı Ödülünü,1997'de "Wellesley College, Uluslararası Psikolojinin Gelişimine Bilimsel Katkı Başarı Ödülü"nü 1998 'de ," International Associaton of Applied Psyhology Ödülü"nü alarak taçlandırmıştır. 

Kağıtçıbaşı, Türkiye Bilimler Akademisi kurucu üyelerindendir. Aynı zamanda Uluslararası Sosyal Bilimler Konseyi'nin Genel Kurul toplantısında, iki yıl için ISSC Başkan Yardımcılığı'na seçilerek bu düzeyde görev alan ilk Türk Akademisyen olmuştur. Uluslararası psikoloji dünyasının önemli isimlerinden olmuştur. Bunlarla da yetinmeyip sosyal sorumluluk projelerinde de yer alarak adını duyurmuş ve önemli katkıları olmuştur. 2 Mart 2017 'de hayata gözlerini yummuştur.